Bir bahçe kurma bir çoğumuzun değişmez rüyasıdır. Bahçenin dünyamıza sulh ve huzur getirdiği bir gerçektir. Ne varki başlangıçta acemilikten kaynaklanan hatalar bizi düşündüğümüzden çok daha fazla yorar. Bu yorgunluğun sonucunda duyacağımız yılgınlık duygusu bizi çok büyük bir doyumdan uzaklaştırabilir bahçeden.Oysa bahçe kurma düşündüğümüz ve korktuğumuz gibi çok fazla yorucu değildir, yeterki bazı ana kuralları en başta uygulayalım ve işe nereden koyulacağımızı bilelim. Katı kuralları peş peşe sıralamak gibi bir amacımız yok, ilk önerimiz çevrenize dikkatle bakmanız ve detaylı bir şekilde incelemeniz bahçe çalışmalarının başarısı en önce sabırdan geçer. Başlangıç için en değerli ve en kusursuz ipuçları bulunduğunuz bölgenin bitki örtüsüdür.
Bulunduğunuz bölgenin genel ve mevsimsel iklim ve toprağını iyi tanımak, başarınızın ve onun ardından gelecek olan mutluluğunuzun ilk koşulu olacaktır. Hiç bir zaman gelişi güzel bitki satın alıp bahçeyi doldurmayın. Manzarayı, rüzgarı, komşuları ve bahçenin eğimini göz önünde bulundurun. Eğer zamanınız yoksa bir pejzaj mimarına danışmanızda yarar var.
Küçük bir bahçe oluştururken dikkat edilmesi gereken noktalar
*Bir çok bahçe ünitesini bir arada kullanmak; örneğin çardak,sebze bahmesi, çeşme, meyve bahçesi, çim alanlar, heykel, vs.
*Gereğinden fazla geçit yaparak parselleri küçültmemek
*Bitki tarhlarını belirledikten sonra alanın tamamını kaplayacak bir şekilde düzenlememek
*Çiçek renklerinin uyumuna özen göstermek
*Çiçek tarhlarında bitki seçimini yaparken bitkilerin olgunluk dönemlerinde uşlaşcakları boy ve yogunlugu araştırmak
Bahçe duvarlar yada bölmeleri
Duvarlar düz bir alanda hareket yaratmak için ideal göz aldatma üniteleridir. Eğik bir alanda da toprağın kaymasını engellediği gibi bitkilerinde yayılmasını sağlar. Bahçe duvarı oluşturmak bir uzmanın işidir.
Köylerimizde sıkca gördüğümüz arasına sıva koymadan yapılmış olan adına ''kuru duvar'' denen taş duvar tipi görünüşü çok güzel ama dış etkenlere karşı savunmasızdır. Bu malzemelerin seçiminde; bulunduğunuz yöre ve evinizin tipi çok önemlidir (kent evi, köy evi, vs). taş, tuğla, ahşap, örgü teller, beton sütünlar gibi.
Bahçe merdivenleri
Özellikle eğimli bahçelerde merdivenler işlevlerinin yanı sıraher iki yada ekilecek bitki türleriyle bahçeye özel bir zenginlik katar. Bir bahçenin eğimi %10'u geçiyorsa merdiven yapmak gereklidir. Bir bahçe merdiveni gizli olmalı, göze batmamalı bitkilerle kaynaşmalıdır. Dik bir alanda merdivenlerin uzunlamasına inmesine gerek yok, tam tersikıvrılarak inmesi araziyi hem geniş gösterir hemde ona yumuşak bir eğim kazandırır.
Merdivenler çok basit malzemelerden kaba taşlar, inşaat artıkları kalaslar, yada destekle tutturulmuş mıcırlardan veya değişik taş çeşitlerinden yapılabilir. Kullanılacak malzemeden çok merdivenin oranları çok önemlidir, yüksek basamaklar çok yorucu olabilir. Merdiven şekli ve malzemede aynı duvar konusunda olduğu gibi yöre, evin biçimi ve malzeme göz önünde bulundurulur.
Bahçe çitleri
Bir bahçenin en önemli unsuru olan çitlere nedense fazla önem vermeyiz. oysa bahçenin genel estetiğinde önemli bir yer kaplar. Çitlerde diğer bahçe üniteleri gibi bulundukları bölge, bahçenin genel yapısı ve içinde bulunan ev yada evlerle uyum oluşturmalı. Küçük bahçelere çözüm getirmek daha kolaydır.
Büyük evlere gelince ev sahibinin ekonomik gücüyle doğru orantılı olarak çitleri oluşturmak olası. Ayrıca rüzgar kesici niteliği olan ağaçlar bitki çitleri yada sarmaşıklar kaba ama, emniyetli çitleri kısa bir süre sonra kaplayabilir. Çitlerin yükseklikleride çok önemlidir. Küçük bahçelerde çok yüksek çitler kısa bir süre sonra içinde oturanları boğar.
Bahçe aydınlatması
Bahçe'nin geceside var.eve ulaşma, yaz geceleri bahçede oturma, kış geceleri pencereden dışarıyı izlemek istediğimizde bazı bölümlerin aydınlatılması için doğru bir aydınlatma bahçenin kuruluş aşamasında gerçekleşmelidir. Çok fazla ışıklandırma bahçeyi futbol alanına benzetir, az aydınlatmada bahçeden yararlanmayı azaltır.
Geçitler, merdivenlerin başlama ve bitme noktaları önemli ışıklandırma noktalarıdır. Örneğin merdivenlerin tümünün aydınlatılması yerine bir kaç basamakda bir aydınlatma yeterlidir. Gizli aydınlatma hem işlevsel, hemde estetik olacaktır. Bahçenizde bulunan kimi ağaçların gizli aydınlatılması da geceleri bahçeye güzel bir görünüm verebilir.
İklim
Bahçenizi hangi iklim kuşağında kuruyorsunuz? Kışları sert ve şiddetli geçen kara ikliminde mi? Nem oranı yüksek deniz kenarlarında mı? Ilıman geçen akdeniz kuşağında mı?
Yoksa gece ve gündüz sıcaklıkları farklılık gösteren ova ikliminde mi? Bunun için evinizde bulunan bir atlastan yada çocuklarınızın coğraya kitabından ülkemizin hangi iklim kuşağında bulunduğuna bakın. Uluslararası iklim kuşağı numaralandırmasına göre ülkemiz 6-10 kuşağında bulunuyor. 6 kışları en soğuk geçen yüksek yaylalar (erzurum yaylası gibi), 9 ise sıcak ve kurak akdeniz bölgesi mersin, fenike gibi.
Ayrıca, her bölgenin, hatta her bahçenin kendine özgü mikroklima denen bir küçük iklimi vardır. Örneğin aynı yerde bulunan deniz kenarındaki bahçeyle, denizden uzak yüksek yörede bulunan bahçe ısı farklılığı gösterecektir.
Birincisi akdeniz iklimi diğeride ılıman yayla iklimi özelliğini taşıyabilir. Bu durumu bahçeye de indirgemek olası, bahçenizinde bir mikrokliması var; bahçenizin bir bölümü güney doğuya bir diğeride kuzay batıya bakabilir.
Her ikisinede aynı bitkiyi ekerseniz birinden birinin sizi düş kırıklıgına uğratacağı gerçektir. Bu örneği daha da genişletebiliriz: ışığı ve suyu çeken bir ağacın altına dikeceğimiz bitkileri kuru toprak ve gölge isteyen bitkilerden seçmeliyiz.
Toprak
Söze bahçivanın altın kuralı ile başlayalım. Nitelikli toprak= güzel bitki. İyi bir bahçıvan toprağını bitkilerinden üstün tutar; kendisine en iyisini sunması için onunla çalışır. Ünlü bir bahçıvan: ''bahçenin ne olacağına toprağın karar verdiği gerçeği her zaman göz ardı edilir, geçerli olan ender bitkiler değil, onlardan en iyi ve güzel şekilde yararlanmaktır bu çok kez düşünüldüğünden daha fazla düş gücü gerektirebilir,'' demiş.
Nitelikli toprak deyince hemen aklımıza bol funda toprağı içeren kara toprak gelmesin. Bitki seçimini yapmadan önce toprağı iyice incelemek gerekir. Kimi bitkiler killi (leylak, gül, mor salkım) kimileri asitli (kamelya,acelya) kimileri de kumlu toprağı sever (lale, anemone, vs) toprağımızı iyi tanırsak çok az hatayla bahçemizi kurma şansını elde ederiz. Bu şekilde yap boz kuralına güler geçeriz.
Bitkileri yapılarına uygun olmayan toprağada dikebilirsiniz. İşler yolunda gidiyor gibi görünsede zamanla onlardan gelişme beklemeyin. Her bitki en önce iklimini daha sonrada toprağını ister. Bahçeyi çevreleyen yörede bulunan ağaç, bodur ağaç ve otlar bu konuda bize fikir verebilir. Toprağımızı iyi tanımakla ona getireceğimiz katkıları daha iyi saptamış oluruz.
Katkı maddeleri birbirine benzesede toprağın gereksinimi olan humusla (geçirgenliği sağlar), verimini arttırmaya yarayan ilave besinleri birbirine karıştırmamak gerekir. birincisi bitkiler içinde büyüdüğü destek, ikinciside toprağın verimini arayan katkı maddeleridir.
Toprağımızı tanımanın iki yolu var birincisi analizini yaptırmak, diğeride yapısını elle incelemek. Birinci yol daha bilimsel ikinci yol ise biraz deneysel.
Sulama
Tüm canlılar gibi bitkilerinde büyük çoğunluğu sudan oluşmuştur. Bazılarının hücrelerinde %90 oranında su vardır. Bitkiler ışık ve suyla büyür. Özellikle büyüme aşamasındaki bitkilerin daha çok su gereksinimi vardır. Suyu emmeyi sağlayan bitki kökleri doğal bir pompa görevini görür.
Aldığı suyu terleme yoluyla yumuşak dokuları, gözenekleriyle ve yapraklarıyla dışarı atar. Küçük bir örnek verelim: 20 metre boyunda bir ağaç senede 1000 ton su atar. Günlük tüketimin boyutlarını görmek için ilginç bir ran değil mi? Bitkilerin hepsi aynı oranda su istemez.
Bir çoklarının su kayıplarını engelleyen doğal bir koruma yöntemleri vardır. Ayrıca ağaçların gövdelerinde bulunan kabuklar besisuyunu koruyan önemli surlardır. Bahçenizi kurarken en önemli ayrıntılardan biride iyi bir sulama sistemi kurmaktır.
Otomatik sulama
Otomatik sulama çok yeni bir sistem olduğundan bahçıvanlar tarafından henüz tanınmıyor. Oysa başta biraz pahalıya gelecek bu sistem zaman içinde hem paradan hem zamandan büyük tasarruf sağlayacaktır. Bir tatile çıktığınızda yada sorunlu olarak bir süre için teras yada bahçenizden uzak kaldığınız zaman dönüşte solmuş çiçekler, yada sararmış çimler görmek istemiyorsanız otomatik sulama sizin için ideal.
Bu yöntem uzman kişilerce bahçenin kuruluşu sırasında yapılırsa çok kolaylık sağlar. Şu varki eski ve oluşumunu tamamlamış bir bahçede bu yötemden yararlanabilir. Profosyonel ve uzman olarak otomatik sulama sistemi kuran bir firma olduğumuzu aklınızdan çıkartmayın.
Büyük bahçe aşıkları için otomatik sulamanın en güzel tarafı yaz aylarında gece belirli bir saatte siz uyurken bahçenin sulanması. Ertesi sabah sulanmış çimler parıldayan çiçeklerle güne uyanmak hiçde fena sayılmaz.
Çim
Çim bahçelerin vazgeçilmez bitki örtüsüdür. Yemyeşil, bakımlı, içinde yabani otları olmayan çim alanın seyrine diyecek yoktur doğrusu. Ne varki bu nazlı güzel umduğumuzdan çok bakım ve zaman ister. Herşeyden önce şunu bilmeliyizki biçilmeyen çim yoktur. Tek zahmeti biçmek değildir çimin ama günlerin ne çabuk geçtiğini bahçenizde size çim gibi gösteren başka bir bitki yoktur. Çim yapılacak alan iyi hazırlanır ve kuralları yerine getirilirse on sene kalabilir.
Çim ektikten sonra dikkat edilmesi gerekenler
Çim büyümeden hatta güçlenmeden üstlerinde yürümemek. tohumların yerlerinden kaymaması için, suyun bir yerde toplanmaması, göllenme yapmamasını sağlamak, tohumlara çok meraklı olan kuşları kaçırtmak için ses çıkaran ve ürküten torbalar yada aleminyum plakalar asmak. Çim alan çok büyük değilse ilk kesimi çim makası ile yapmak.
Çim bakımı
Yıllar boyu yemyeşil, güzel bir çime sahip olmanın kuralı ona iyi bakmaktır. sulamanın dışında gereken bakım için doğru ve nitelikli gereklere sahip olmalısınız. Temizliği de çok önemlidir ne denli iyi bakılırsa bakılsın çim kuru yapraklar, solmuş çiçekler, vs gibi bitki atıklarıyla kirlenir.
Biçme işleminden sonra güzel bir tırmıkla çim atıklarını üst üste bir kaç kez temizlemeliyiz. Arada bir özel temizleme gereci ile toprağını havalandırmalıyız. Bu işlem mantar ve yosunun oluşmasını engeller. Dipleri temiz çimler sağlıklı büyür ve yeşili çok parlak olur.
Biçme
Sıklığı mevsim koşullarına ve çimin cinsine göre değişen birincil bakım biçmedir. Buğdaygiller ailesinin bir ferdi olan çim bütün hem cinsleri gibi ilk baharda ve sonbaharda çabuk büyür. Bu nedenle bu aylarda daha sık budama isterler.
Yaz sıcagında ise daha seyrek budamak çimi sıcağa karşı korur. Çiminizi her hafta budayabilirseniz bitkiyi zedelemeden kesmiş olursunuz. Çimi boyunun üçde birinden fazla kesmeyin. Bir süre ihmal ettiyseniz ve büyüme çok hızlı olduysa istenen boya gelmesi için bir kaç gün üst üste budayın.
Üstüne basılan ve yaşlanan çimin 4.5 cm, basılmayan süs amaçlı çimin boyunun da 3 cm olması gerekir. Çim daima kuruyken kesilir. Ağaç yada çiçek tarhlarının çimle kesiştiği kısımlar özel bir çim biçme gereci yada makasla yapılalıdır.
Çim sulama
Sıcaklık özellikle 20 derecenin üzerine çıktığında sulama şarttır. Suyun köklere iyice işlemesi için mt2 ye 3-4 litre su gerekir. Toprağa gömülü otomatik sulama sistemi çimi nemli tutar ve otomatik ayar istenilen en elverişli zamanda devreye girerek gerektiği kadar sular.
Yaz aylarında gece sulamaları çok yararlıdır. Çimin güneşten yanmasını, mantarların oluşmasını bu şekilde engelleriz. İlkbahar ve sonbahar aylarında sabah erken sulama daha yararlıdır. Boyu kısa bir çim daha seyrek sulamayla yetinebilir, tersi durumunda sulamayı sıklaştırmalıyız.
Çim'in verimini arttırmak
Kısa kesilmiş bir çim uzun olana göre daha çok gübre ister. Azot(N) buğdaygillerin büyümesini çabuklaştırır ve darbelere (yürümek,oturmak,yatmak yada oyun gibi) karşı konulmasını sağlar.
Özellikle ilkbahar başında uygulanacak azot ağırlıklı bir gübre yıpranmış çimin çok çabuk toparlanmasını sağlar. Bunun için 100 mt2 için ilk baharda ve sonbaharda iki kez 5 kg lik azot ağırlıklı çim gübresi yeterlidir. Bu ürünü bizden temin edebilirsiniz.
Budama'nın önemi
Önlem almak tedaviden önce gelir; hastalıkların çoğu aşınmış bölgelerden içeriye açılan yaralardan oluşur. Bu çok kez bitkinin ölümüyle sonuçlanır. Kırılmış dallar, aşınmış ağaç gövdeleri iltihap kapmak için hazır bekler. Aynı biz insanlarda olduğu gibi açık bir yara zamanla kangrene dönüşür ve hasta ihmal sonucu ölür yada sakat kalır.
Gözünüze çarpan bütün hasta dalları kısmın hemen üstündeki tomurcuk yanından çok ilerlemiş bir durumda ise gövdeyle birleştiği yerden kesin. Kestiğiniz bölgeyi anında koruyucu macun, (ülkemizde aşı macunu denir) yoksa odun kömürü, hiç biri yoksa çamurla kapatın. Bir ağaç yada bodur ağacı yakından izlediğimizde en çok çiçek alan bölgenin dış dalların ucu olduğunu görürüz.
Bunun nedeni bu bölgenin güneş ışığından daha fazla yararlanmasıdır. Güneş ışığından yararlanmayan sıkışık orta bölümde bir çok mantar hastalığı oluşabilir. Sağlıklı dış dallar yalnızca güzel çiçek vermekle kalmaz çelik almak için bitkinin hormon düzeyini en üst noktaya çıkarır; bu nedenle sağlıklı çelikler dış dallardan elde edilir.
Bir bitkinin taze saglam dallar edinmesiyle kocamış dalları kesebilir bu işlemlede söz konusu bitkiyi gençleştirebiliriz. Bahçelerinizin uzak kısmında tek başına bırakılmış ağaçlar dört bir yandan gelişir ve güzel bir görünüme sahiptir. Şu var ki yoğun bir guruplaşmada iyi şekillenmeleri gerekebilir. Bu durumda budama devreye girmelidir; bu durum daha çok çit amaçlı düzenlemelerde ortaya çıkar.
Şekil verme işlemlerinde hemen sonuca gidileceği düşüncesi yanlıştır, bu işlem uzun sürede belli olur; ayrıca budama yanlış yapılmıssa sonuç düşünüldüğünden daha çok kötü sonuç verir. Bir ağaç yada bodur ağaç dalları üzerinde beliren tomurcukları sayesinde büyür.
Beslenmeleri dallarından gelen besi suyu (usare) sayesinde olur. Senellik budamanın dışında bütün kesme işleri dallardaki tomurcuklar göz önünde bulundurularak yapılır. Ciddi budama da besi suyu 2-3 tomurcuk arasında kalır, oysa hafif budamalarda bu oran 6-7 tomurcuk arasınadır. Bu nedenle ciddi budamalarda güçlü bir filiz çıkar diğerin de ise zayıf olur.
Çelikleme yöntemi
Çelikleme nedir?
Çelikleme anaç bitkiden bir bölüm alıp onu bağımsız bir bitki yada bitkiler haline getirmektir. Bitki bu şekilde yaşamını sürdürmekle kalmayıp zamanla kendi belli başına bir bitki haline gelir.
Neden çelikleme yapılır?
Bir çok bitki tohum üretmez, yada tohumları bulunduğumuz bölgede olgunlaşmaz ve bu tohumlar çok kez anaç bitkiden farklılıklar gösterebilir. Çok eski zamandan beri çelikleme bitkileri çoğaltmanın en doğru yöntemi olarak biliniyor. Çeliklemeyle elde edilen genç fidanlar (bir kaç konu dışında) anaç bitkinin özelliklerini taşır.
Bahçenizin bir köşesini yararlı otlara ayırmayı unutmayın
Eskiden çayırlara çıkılıp toplanır ve kurutulur ve gerektiği zaman kullanılırdı. Büyük kentlerde ot toplayacak çayır kalmadığı için bahçelerde oda yoksa saksılarda yetiştiriliyor. Bir çoğu kokulu olan bu güzel doğal otların yemek ve salatalara kattığı tadın dışında sağlık içinde yararlı olduğunu hepimiz biliriz.
Gerçekte bütün ilaçların kökeni otlara dayanıyor ama sentetik ilaçların yaygınlaşmasıyla bu otlara duyulan ilgide azaldı. Bir çok yararlı hastalıkların önleyicisi olarak bilinen bu yararlı otları hiç değilse bahçemizden eksik tutmayalım. Kendi ellerinizle yetiştirdiğiniz hormonsuz bir maydonoz hem elinizin altında her dem hazır, hemde görüntüsü güzel hemde yararlı. Bahçenizin bir köşesinde maydonoz, nane, kekik, adaçayı, fesleğen neden olmasın.
